Ermenistan’da Azerbaycan’la son çatışmaya nasıl bakılıyor?

Ermenistan ile Azerbaycan içinde, 13 Eylül’de sınır bölgesinde yaşanmış olan çatışmalarda minimum 99 asker yaşamını yitirdi.

Bakü ve Erivan, artan gerilimden birbirlerini görevli tutuyor.

Rusya, tarafların kendi arabuluculuğunda bir ateşkese vardıklarını belirtirken, Ermeni yetkililer ise çatışmaların azaldığını sadece tamamen bitmediğini söylüyor.

Peki son çatışmalara Ermenistan’da iyi mi bakılıyor?

Azerbaycan Müdafa Bakanlığı, 13 Eylül sabahı erken saatlerde Azeri birliklerinin, “bölücü Ermeni grupların” sınırdaki Azerbaycan ordusu mevzilerine yakın bölgelere mayın kurma girişimini engellemesi sebebiyle çatışma çıktığını belirtti.

Ermenistan Müdafa Bakanlığı ise Azerbaycan’ın; Vardenis, Sotk, Artaniş, Ishkhanasar, Goris ve Kapan bölgelerinde hem askeri hem de sivil altyapıyı hedefleyen yoğun saldırılar başlattığını deklare etti.

İki taraf da birbirini “provokasyonla” suçladı.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, çatışmalarda 49 Ermeni askerin yaşamını kaybettiğini belirtirken Azerbaycan tarafınca da 50 askerin yaşamını kaybetmiş olduğu açıklaması geldi.

Azerbaycan Müdafa Bakanlığı, 42 ordu mensubu ile Devlet Sınır Hizmetleri’ne bağlı sekiz askerin yaşamını kaybettiğini duyurdu.

BBC Türkçe’ye konuşan Ermenistanlı uzmanlar, yaşananlardan dolayı ülke kamuoyunda Azerbaycan’a büyük bir tepki oluştuğunu sadece olayın beklenmedik olmadığını korumak için çaba sarfediyor.

Gazeteci, yorumcu Roobik Ghahraman Monasian sınırda bir süredir gerilim yaşandığına vurgu yapıyor:

“Dürüst olmak gerekiyorsa bunu bekliyordum. Ortalama on gündür haberleri izlerken gerilimin arttığını ve bunu düşürmek için hiçbir şey yapılmadığını görüyordum. Artan gerilimin böylesi bir patlamaya niçin olması organik.”

Siyasal analist Styopa Safaryan ise “Bunu kesinlikle bekliyordum. Azerbaycan Müdafa Bakanı birkaç gün ilkin komutanlarına, Ermenilerin saldırılarına hazırlıklı olma çağrısı yapmış oldu. Ermeni Müdafa Bakanlığı ise bu tür iddiaları hep reddetti. Sonunda Azerbaycan, Ermenistan’ın internasyonal alanda tanınmış meşru sınırlarını ihlal etti” yorumunu yapıyor.  

Çatışmanın, Ermenilerin sınırdaki faaliyetleri sebebiyle çıkmış olduğu iddialarına tepki gösteren Safaryan, “Azerbaycan bununla ilgili hiçbir kanıt sunmadı” diyor.

Azerbaycan ve Ermenistan içinde 2020’de yaşanmış olan ve 44 gün devam eden 2. Dağlık Karabağ Savaşı, Rusya’nın arabuluculuğundaki bir ateşkesle sonlanmıştı.

Ateşkesin en mühim neticelerinden biri, Azerbaycan’ın, Dağlık Karabağ içinde ilerlediği alanlarda kontrolü sağlaması olmuştu.

Ermenistan’da karşıcılık, Paşinyan hükümetini harp sonunda Azerbaycan’a oldukça fazla ödün vermekle suçluyor.

BBC Türkçe’nin konuşmuş olduğu uzmanlar, Azerbaycan’ın Ermenistan’dan “daha çok ödün koparmak için gerilimi tırmandırdığını” öne sürüyor.

Ghahraman Monasian, “Bu tür mikro-savaşlar (İlham) Aliyev yönetiminin Ermeni yetkilileri daha çok ödün vermeye zorlamak için kullandığı araçlar. Nikol Paşinyan bugün (13 Eylül) Ermeni parlamentosunda bundan bahsetti ve sözde Zengezur koridoruna ve öteki sınır anlaşmazlıklarına değindi.”

Azerbaycan, Nahçıvan’dan Azerbaycan’a ulaşan, Ermenistan topraklarından geçen bir koridorun açılmasını istiyor.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bu plandan Zengezur koridoru adıyla bahsediyor.

Türkiye de bu projeyi destekliyor.

Sadece Ermenistan, Azerbaycan’ın istediği şekliyle bu koridor projesine karşı çıkıyor.

Siyasal analist Styopa Safaryan, Azeri tarafının iki nedenle gerilime başvurduğu görüşünü korumak için çaba sarfediyor ve Rusya’nın Ermeni-Azeri ilişkilerindeki önemine işaret edip gerilimin zamanlamasının da Ukrayna savaşı ile ilgili olabileceğini öne sürüyor:

“Bölgede oldukça tehlikeli bir gidişat var ve bunun Ukrayna savaşıyla ilgili jeopolitik bir bağlamı bulunduğunu düşünüyorum. Azerbaycan’ın, ortadaki durumun Rusya’nın en zayıf noktası bulunduğunu, Moskova’nın Ukrayna’da yarattığı karışıklıkla bilhassa de Ukrayna’nın karşı saldırıyla meşgul bulunduğunu hesapladığını düşünüyorum.

“Bir ihtimal Aliyev de bu ivmeyi yakalamak istedi ve birincisi Ermenilerin Dağlık Karabağ’dan kaçmasına niçin olmak, ikinci ise Ermenistan’ı sözde koridora zorlamak istedi.”

Çatışmaların peşinden bölgesel ve internasyonal güçlerden, gerilimi azaltma çağrıları geliyor. 

Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan meydana getirilen açıklamada, taraflara itidalli davranma ve gerilimi tırmandırmaktan kaçınma çağrısı yapılmış oldu.

Moskova, Bakü ve Erivan ile görüşmelerin sürdüğünü belirtti.

ABD Dışişleri Bakanlığı da taraflara gerilimi düşürme çağrısında bulunmuş oldu.

Gürcistan Başbakanı İrakli Garibaşvili, taraflara görüşme çağrısı yaparken Tiflis’in de probleminin çözümünde arabulucu olarak rol oynamaya hazır bulunduğunu belirtti.

İran Dışişleri Bakanlığı’ndan meydana getirilen açıklamada probleminin bir tek, internasyonal hukuk paralelindeki barışçıl yöntemlerle çözülebileceği görüşü paylaşıldı.

Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Ermenistan artık tahrikleri bırakmalı. Azerbaycan’la vardıkları uzlaşı çerçevesinde sulh müzakerelerine ve işbirliğine odaklanmalı” açıklamasını yapmış oldu.

Ermenistan Parlamentosu, internasyonal topluma Azerbaycan’ı kınama çağrısı yaparken, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden de acilen mevzuyu ele almasını istedi.

Siyasal analist Safaryan, bundan sonraki süreçte ne olabileceğini tahmin etmenin zor bulunduğunu, durumun Azerbaycan’ın yapacaklarına bağlı bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor:

“Bu, Aliyev’in yapacaklarına bağlı. Doğal eğer internasyonal cemiyet bu durum karşısında sessiz kalırsa bizim tarafımızdan bu, bir diktatoryal devletin genç bir demokratik devlete karşı saldırganlığı olarak yorumlanacaktır. Değişik senaryolar gündeme gelebilir. Sadece ne olursa olsun Ermeni ordusu, Aliyev ve Azerbaycan’a ödün vermeme mevzusunda oldukça net bir duruş sergiliyor ve geri adım atmıyor.”

Bundan sonraki süreçle ilgili Ermenistan kamuoyundaki genel beklentileri yönelttiğimiz Roobik Ghahraman Monasian ise “Ermenilerin genel olarak verilecek daha çok ödün olmadığını düşündüğünü söyleyebilirim” diyor.